Hội chứng tay-chân hoặc đỏ da và dị cảm lòng bàn tay-bàn chân
BS. Phạm Hồ Liên Phương
Hội chứng tay-chân cũng được gọi là chứng đỏ da và dị cảm lòng bàn tay-bàn chân. Nó là tác dụng phụ của một số phương pháp điều trị ung thư. Hội chứng tay-chân gây mẩn đỏ, sưng và đau ở lòng bàn tay và/hoặc lòng bàn chân. Đôi khi có mụn nước xuất hiện. Mặc dù ít phổ biến hơn, hội chứng tay-chân có thể xảy ra ở những nơi khác trên da, như đầu gối hay khuỷu tay.
Việc làm giảm tác dụng phụ là một phần quan trọng trong quá trình chăm sóc và điều trị ung thư. Điều này được gọi là kiểm soát triệu chứng hoặc chăm sóc giảm nhẹ. Hãy thông báo cho bác sĩ về bất kỳ triệu chứng bạn gặp phải, bao gồm các triệu chứng mới hoặc sự thay đổi các triệu chứng đang có.
Triệu chứng của hội chứng tay-chân
Các triệu chứng của hội chứng tay-chân nhẹ hoặc vừa phải bao gồm:
– Đỏ tương tự như bị cháy nắng;
– Sưng tấy;
– Cảm giác châm chích hoặc phỏng;
– Căng, đau khi chạm vào da;
– Vết chai dày và mụn nước ở lòng bàn tay và lòng bàn chân.
Các triệu chứng của hội chứng tay-chân nặng bao gồm:
– Nứt da, bong, hoặc lột da;
– Mụn nước, loét, hoặc lở loét trên da;
– Đau đớn;
– Khó khăn trong đi lại hoặc đau khi sử dụng bàn tay.
Nguyên nhân của hội chứng tay-chân
Một số thuốc ung thư ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của tế bào da hay các mạch máu nhỏ ở tay và chân. Khi thuốc ra khỏi các mạch máu, nó gây tổn thương các mô xung quanh. Điều này gây ra các triệu chứng từ tấy đỏ và sưng dẫn đến khó khăn khi đi lại.
Một số loại thuốc có nhiều khả năng gây ra hội chứng tay-chân hơn những loại khác. Các thuốc có thể gây ra hội chứng tay-chân bao gồm:
– Axitinib (Inlyta);
– Cabozantinib (Cabometyx, Cometriq);
– Capecitabine (Xeloda);
– Cytarabine (Cytosar-U);
– Docetaxel (Docefrez, Taxotere);
– Floxuridine (FUDF);
– Fluorouracil (5-FU, Adrucil);
– Idarubicin (Idamycin);
– Liposomal doxorubicin (Doxil);
– Doxorubicin (adriamycin);
– Sunitinib (Sutent);
– Sorafenib (Nexavar);
– Pazopanib (Votrient);
– Paclitaxel (Taxol);
– Vemurafenib (Zelboraf);
– Regorafenib (Stivarga).
Không phải ai dùng những loại thuốc này đều bị hội chứng tay-chân. Mức độ nghiêm trọng của hội chứng tay-chân có thể khác nhau tùy người. Ngay cả những người dùng cùng một loại thuốc cho cùng loại bệnh ung thư có thể không có triệu chứng tương tự.
Phòng chống hội chứng tay-chân
Hội chứng tay-chân thường trầm trọng hơn trong 6 tuần đầu điều trị bằng liệu pháp nhắm đích. Thuốc điều trị nhắm đích bao gồm axitinib, cabozantinib, regorafenib, sorafenib, sunitinib, và pazopanib. Hội chứng tay-chân thường xuất hiện sau 2-3 tháng hóa trị.
Nếu bạn nhận thấy các dấu hiệu sớm của hội chứng tay-chân, hoặc nếu bạn nhận thấy các triệu chứng xấu đi, hãy gọi cho bác sĩ của bạn. Bác sĩ có thể phải thay đổi thuốc điều trị hoặc cung cấp các phương pháp để kiểm soát các triệu chứng này.
Những lời khuyên sau đây có thể giúp ích:
– Hạn chế việc sử dụng nước nóng trên bàn tay và bàn chân khi rửa bát hoặc tắm.
– Tắm vòi sen hoặc tắm bồn với nước mát. Cẩn thận vỗ nhẹ da cho khô sau khi rửa hoặc tắm.
– Làm mát bàn tay và bàn chân bằng cách chườm nước đá, cho nước mát chảy qua hoặc dùng khăn ướt trong 15-20 phút. Tránh chườm đá trực tiếp lên da.
– Tránh các nguồn nhiệt, bao gồm việc dùng phòng tắm hơi, ngồi dưới ánh nắng mặt trời, hoặc ngồi bên cửa sổ đầy nắng.
– Tránh các hoạt động gây ra lực hoặc cọ xát vào bàn tay hoặc bàn chân trong 6 tuần đầu điều trị. Những hoạt động này bao gồm chạy bộ, thể dục nhịp điệu, cầu lông, bóng bàn hay quần vợt.
– Tránh tiếp xúc với hóa chất mạnh sử dụng trong bột giặt, hoặc các sản phẩm tẩy rửa gia dụng.
– Tránh sử dụng găng tay cao su hoặc nhựa vinyl mà không có lớp lót để lau dọn với nước nóng. Cao su sẽ giữ nhiệt và mồ hôi trên da. Hãy thử sử dụng găng tay vải mềm bên dưới găng tay cao su.
– Tránh sử dụng các công cụ hoặc vật dụng gia đình mà bạn phải ấn bàn tay lên bề mặt cứng, ví dụ như công cụ làm vườn, dao, và tua vít.
– Nhẹ nhàng thoa kem chăm sóc da để giữ ẩm cho tay. Tránh chà xát hoặc massage kem hay lotion vào bàn tay và bàn chân.
– Mặc quần áo và giày dép rộng, thoáng khí để da thông thoáng.
– Không đi chân đất. Sử dụng dép mềm và vớ dày để giảm ma sát lên chân.
– Xem xét việc đến gặp bác sĩ chuyên về bàn chân (podiatrist) để loại bỏ vết chai dày và móng dày. Bác sĩ có thể giới thiệu các sản phẩm làm giảm ma sát và áp lực trên bàn chân.
Điều trị hội chứng tay-chân
Khi đang dùng những loại thuốc có thể gây nên hội chứng tay-chân, thuốc chống viêm tại chỗ có thể giúp ích. Chúng bao gồm các loại kem corticosteroid như clobetasol (nhiều tên thương hiệu) hoặc halobetasol (Ultravate). Ngoài ra, bác sĩ có thể giảm liều hóa trị hoặc thay đổi lịch trình hóa trị. Bác sĩ có thể phải tạm dừng hóa trị cho đến khi các triệu chứng của hội chứng tay-chân được cải thiện.
Các phương pháp sau đây có thể được sử dụng để điều trị hội chứng tay-chân:
– Thuốc giảm đau tại chỗ như lidocaine (Lidothesin, Lidoderm, Xylocaine, Xylocitin), dạng kem hoặc miếng dán lên chỗ đau trong lòng bàn tay và lòng bàn chân.
– Bôi kem giữ ẩm tẩy tế bào chết. Những loại kem chứa urê (urea), axit salicylic (salicylic acid) hoặc ammonium lactate là hữu ích nhất.
– Thuốc giảm đau như ibuprofen (nhiều tên thương hiệu), naproxen (nhiều tên thương hiệu), và celecoxib (Celebrex)
– Túi chườm nước đá dưới bàn tay và bàn chân trong khi hóa trị đang được thử nghiệm để ngăn chặn hội chứng tay-chân do paclitaxel, docetaxel hoặc doxorubicin.
✽✽✽✽✽✽